Programi namenjeni učenicima srednjih škola predstavljaju glavninu obrazovnih aktivnosti u Petnici. Programi IS Petnica pokrivaju širok dijapazon oblasti u domenu prirodnih, tehničkih, društvenih i medicinskih nauka, kao i oblast industrijskog dizajna i niz višedisciplinarnih i interdisciplinarnih oblasti. I u ovim programima, kao i u svim obrazovnim aktivnostima u Petnici, prioritetni cilj nije proširivanje faktografskog znanja, već unapređivanje racionalnog i logičkog mišljenja, sposobnosti uočavanja i rešavanja problema, planiranja, zaključivanja, pronalaženja kvalitetnih izvora informacija, procesa zaključivanja itd.
Programi se odvijaju u godišnjim ciklusima (2-4 seminara godišnje). Sseminari traju 4, 6, 10, pa do 15 dana, a isti učenik može dolaziti jednom, dva, pa i tri ili četiri puta u istoj godini i ponovo se kandidovati naredne godine i tako sve dok pohađa srednju školu. Svaki naredni dolazak na isti program zahteva složeniji rad.
Prijavljivanje se odvija tokom jeseni i zime za programe u narednoj godini. Učenici se ne prijavljuju za temu ili konkretan seminar, već u svojoj prijavnoj dokumentaciji navode oblasti-teme-pitanja-predmete za koje su zainteresovani i probleme koje su već sami pokušali da reše. Stručni tim Stanice nastoji da na osnovu interesovanja iskazanih u prijavi i raspoloživosti resursa pozove kandidate na na programe za koje procene da im najviše odgovaraju.
Neke oblasti i teme
Ovde su predstavljene neke teme seminara u prethodnih nekoliko godina. Konkretni sadržaj pojedinačnih seminara zavise od interesovanjima, predznanju i iskustvu učesnika zimskih programa. Neki seminari sadrže više tema iz različitih naučnih disciplina.
Evolucija čoveka. Izučavanje fizičkih odlika čoveka. Razvoj umetnosti, religije, tehnologije i arhitekture od praistorije, antike i srednjeg veka do danas. Rimljani i varvari. Odlike srednjovekovnog doba. Forenzika i arheologija. Numizmatika. Osnove arheološke nauke. Bioarheologija. Istraživanje materijalne kulture.
Pojam, značaj i vrste istorijskih izvora. Događaj, proces, struktura. Zanat istoričara. Naučna istoriografija. Istorija, pseudoistorija, publicistika. Nauka i politika. Аntička, srednjovekovna, novovekovna, istorija XX veka. Istorija Jugoslavije. Lokalna,društvena, intelektualna, istorija običnog čoveka, „totalna istorija“. Samostalno istraživanje lokalne istorije. Umetnička dela kao istorijski izvori. Istorija i teorija.
Šta je kultura? Kultura i društvo. Telo, rod i identitet. Socijalizacija i odrastanje. Mit, religija, ritual. Etnički identitet. Društvene promene. Urbana antropologija. Popularna kultura.
Poreklo i osobine jezika. Razvoj pisma. Analiza govornog glasa. Gramatičke kategorije. Značenje reči i rečenice. Psihički i neurološki procesi pri obradi jezika. Razvoj govora kod dece. Verbalna i neverbalna komunikacija. Višejezičnost. Jezik u društvu. Jezičke porodice, grane i dijalekti. Žargon. Veštački jezici. Računarska lingvistika.
Socijalna psihologija. Percepcija. Pamćenje. Pažnja. Donošenje odluka. Kognitivni razvoj. Faktori uspešnog obrazovanja. Psihologija individualnih razlika. Psihologija umetnosti. Inteligencija. Psihometrija.
Interdisciplinarni pristup u društvenim naukama. Ključni pojmovi u društvenim naukama. Osnovne teorijske paradigme. Čovek kao društveno i kulturno biće. Odnos društva, kulture i pojedinca. Društvene institucije (država, škola, porodica, itd.) i kategorije (npr. rasa, klasa, rod). Umetnost kao društvena kategorija. Savremene društvene i političke promene.
Svet hemije. Od atoma do makromolekula – struktura i osobine materije. Opšta i neorganska, organska hemija, fizička hemija, biohemija. Analitička hemija i savremene tehnike hemijske analize. Hemija životne sredine – zelena hemija. Biomolekuli, postanak života. Savremena istraživanja u hemiji (nanotehnologije, supramolekulska hemija, forenzička hemija, astrohemija, teorijska hemija). Primena računara u hemijskim istraživanjima. Organizacija i postupci rada u hemijskoj laboratoriji. Put od nastanka i razvoja ideje u hemijskim istraživanjima preko praktičnog izvođenja eksperimenta do tumačenja i obrade dobijenih rezultata.
Biomakromolekuli. Struktura i funkcije ćelije. Anatomija i morfologija biljaka i životinja. Fiziologija biljaka i životinja. Mikroorganizmi – osobine, grupe, značaj i tehnike proučavanja. Ekstremofili. Pojam, značaj i metode proučavanja biodiverziteta. Sistematika i taksonomija živih organizama. Osnovni pojmovi ekologije i zaštite životne sredine; ekološki faktori; biotički odnosi. Terenska i laboratorijska istraživanja u biologiji i ekologiji. Savremene metode molekularne biologije, fiziologije, neuronauka, imunobiologije, forenzike… Primena mikroskopije u biološkim i biomedicinskim istraživanjima. Osnovni pojmovi i savremene metode istraživanja u genetici i evolucionoj biologiji. Eko(geno)toksikologija. Bioinformatika i biostatistika. Biofizika.
Matematička analiza (aksiomatika realnih brojeva, nejednakosti, konvergencija nizova, metrike). Topologija (površi, teorija čvorova). Geometrija (aksiomatsko zasnivanje, neeuklidske geometrije, Poenkareov model, projektivna geometrija, konačne geometrije). Algebra (teorija grupa i drugih algebarskih struktura, teorija brojeva). Teorijsko računarstvo (konačni automati, formalni jezici, algoritmi). Diskretna matematika (Remzijeva teorija, formula uključenja-isključenja, grafovi). Teorija igara (antagonističke igre, pobedničke strategije, matrične igre, topološke igre, igre na grafovima). Statistika (obrada rezultata, testiranje hipoteze, regresija, faktorska analiza, slučajne promenljive, raspodele).
Nastanak Sunčevog sistema, Zemlje i Meseca. Razvoj i izumiranje živog sveta. Formiranje i promene atmosfere, hidrosfere i klime. Kretanje kontinenata. Vulkanizam i zemljotresi. Minerali i stene, fosili. Geološke strukture i procesi. Oblikovanje reljefa. Geologija karsta. Topografske, geološke i klimatološke karte. Organizacija geološkog rada na terenu. Geologija drugih planeta i prirodnih satelita. Merenje i proučavanje vremena i klime. Vode na Zemlji. Klimatske promene i uticaj čoveka na klimu. Rad sa geološkom i klimatološkom opremom. Izrada karata. Geološki informacioni sistemi.
Od elektrona do elektronike. Poluprovodnici i integrisana kola. Robotika i primena veštačke inteligencije i neuronskih mreža. Mikrokontroleri i programabilna logika. Arhitektura računara. Automatika i teorija upravljanja. Digitalna obrada slike i govora. Primena matematičkih alata u obradi signala. Elektronske komunikacije. Teorija informacija – signal, šum, kodiranje i kriptografija. Metode dizajna, izrade i testiranja elektronskih kola i sistema. Ispitivanje i simulacije fizičkih procesa. Senzori i električna merenja fizičkih veličina.
Računarstvo. Teorija algoritama (matematičke osnove). Client/Server arhitektura, distribuirani modeli, projektovanje informacionih sistema. Mrežni i komunikacioni protokoli. Operativni sistemi (sistemsko programiranje, upravljanje hardverom).
Matematičke metode u astronomiji. Fizički osnovi astronomije. Opisivanje položaja nebeskih tela na nebeskoj sferi. Nebeska mehanika. Elektromagnetno zračenje nebeskih tela i metode njegovog merenja. Astronomski instrumenti. Rad sa teleskopom. Struktura i evolucija zvezda. Kompaktni zvezdani objekti. Formiranje i dinamika Sunčevog sistema. Meteorska astronomija. Planetarne nauke. Astrobiologija. Zvezdani sistemi. Međuzvezdana materija. Vangalaktička astronomija. Kosmološki modeli. Rani univerzum. Astrofotografija. Obrada astronomskih posmatranja. Statistička obrada rezultata merenja. Numeričke simulacije u astrofizici. Teorija i praksa leta u svemir. Uslovi za boravak čoveka u svemiru. Ideje i projekti naseljavanja drugih planeta. Robotske sonde u istraživanju svemira.
Predmet i metode fizike. Merenje (teorija merenja, obrada rezultata,instrumenti). Eksperimentalna fizika. Modeliranje kompleksnih fizičkih sistema (matematički i fizički modeli, računarske simulacije). Klasična fizika (mehanika, termodinamika, elektromagnetizam, atomska i nuklearna fizika). Svetlost i zvuk (geometrijska i talasna optika, primena lasera, akustika). Savremena istraživanja u fizici. Kvantna fizika. Teorija relativnosti. Interdisciplinarne oblasti (ekono-fizika, biofizika). Organizacija, postupci i tehnike rada u fizičkoj laboratoriji.
Šta je dizajn. Dizajn za stvarni svet: umetnost, kultura, tržište, ekonomija. Elementi vizuelnog jezika: oblik, tekstura, boja, proporcija, kontrast, akcent… Procesi u dizajnu: brif, istraživanje, ideja, razvoj, evaluacija, prezentacija, produkcija. Vizuelno i taktilno: od pećine do iPhone-a. Linearno i nelinearno: evolucija, industrijalizacija, kreativne strategije. Mreža: zid, tekst, konstrukcija, postmoderna, digitalna stvarnost. DIY: inkubator kreativnosti. Budućnost, energija, otpad: dizajn za 21. vek.